कञ्चनपुर : नयाँ संविधान निर्माण यता दुई पटक स्थानीय तहको निर्वाचन भयो । दुवै स्थानीय तह निर्वाचनमा राजनीतिक दल, बागी एव स्वतन्त्र उम्मेदवारले छाडा पशु चौपाया नियन्त्रण गर्ने एजेण्डा लिएर भोट मागे तर, जनताले दिएको मत अनुरुप काम गरेनन् । पैशा र योजना हुँदा समेत छाडा पशु चौपाया नियन्त्रण, व्यवस्थापनमा कुनैपनि चासो र चिन्ता नलिदा आज कञ्चनपुरमा छाडा पशु चौपायाको समस्या विकरात बन्दै छ । एकातिर जनप्रतिनिधीले चुनावका बेला जनतालाई दिएको बाचा पुरा गरेनन् । अर्कारित बजेट दोहन केन्द्रीत भएका छन । करोडौँ खर्च गरिसक्दा पनि समस्या भने उस्तै छ । जनता हैरान भएका छन । छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापनमा नाममा भईरहेको बजेट दोहनको कुनै समाजिक उत्तरदायी छैन । सेटिङ्ग मिलाउएर पशुको आहारामा भईरहेको संस्थागत भ्रष्टाचारमा अख्तियारको पनि चासो छैन । पराल, चिलो लगायतका आहारा खरिदमा सस्थागत भ्रष्टाचार हुँदा समेत अख्तियार मौन छ ।
कञ्चनपुरका स्थानीय सरकारले छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापनमा करोडौँ रकम खर्च गर्दा समेत समस्या समाधान भन्दा पनि जस्ताको तेस्तै छ । अधिल्लो स्थानीय सरकारले ५ बर्ष र अहिलेको नयाँ सरकारले ६ महिनाको अवधिमा झण्डै ४ करोड २१ लाख २७ हजार रुपैया छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापनका नाममा खर्च गरिसकेका छन । तर, छाडा पशुको समस्या हटेको छैन । सडक, राजमार्ग, किसानका घरखेतमा छाडा पशु चौपायाको बिगबिगी नै छ । जिल्लाको बेलौरी र पुनर्वास नगरपालिका बाहेक बाँकी सात स्थानीय सरकारले साढे पाँच बर्षको अवधिमा ठुलो धनराशी खर्च गरेपनि प्रभावकारी उचित व्यवस्थापन नहुँदा किसान हैरान भएका छन । सबैभन्दा बढि शुक्लाफाँटा नगरपालिकाले १ करोड, ८० लाख र सबैभन्दा कम लालझाडी गाँउपालिकाले ८ लाख खर्च गरेको छ । दोधाराचाँदनी नगरपालिकाले ८५ लाख, ७७ हजार, भीमदत्त नगरपालिले ९१ लाख ५० हजार, बेदकोट नगरपालिले १ करोड, २१ लाख , कृष्णपुर नगरपालिकाले २२ लाख बेलडाँडी गाँउपालिकाले २८ लाख खर्च गरिसकेका छन । यत्रो ठुलो धनराशी खर्च गर्दा समेत समस्या उस्तै रहेपछि बेलाबेलामा स्थानीय आन्दोलित हुने गरेका छन । गत मंसिरमा बेदकोट नगरका स्थानीय आन्दोलित भएका थिए । करोडौँ रकम खर्च हुने तर, समस्या समाधान नहुने प्रवृतिले कतै संस्थागत भ्रष्टाचार बढिरहेको भन्दै स्थानीयले जवाफ मागिरहेका छन ।
पशु आहारा, संरचना निर्माणदेखिका कार्यमा अपारदर्शी ढङगबाट खर्च भईरहेको, र खर्च भएरपनि समस्या समाधान नभएको भन्दै स्थानीयले छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापनका नाममा भएको भ्रष्टाचारको छानबिनको माग समेत गरिरहेका छन । दोधराचाँदनीका स्थानीय रामरनी लुहारले नगरपालिकाले छाडा पशु चौपायाको नाममा लाखौँ खर्च गरेपनि नगरपालिकामा समस्या उस्तै हरेको बताए । ‘स्थानीय सरकारले भन्छ, हामीले छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापन गरिसके, तर हाम्रो खेतमा रातभरी छाडा पशु चौपाया आएर धपाउन हामी आग्रम बस्नुपर्ने बाध्यता छ ।’ भीमदत्त नगरका स्थानीय पदम कार्कीले नगरपालिकाले छाडा पशु चौपायाका नामा खर्च गरेर भ्रष्टाचार गरेको आरोप लगाए । ‘छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापन गछौँ भन्दै बागफाटा गाँउमा लाखौँ रकम लगाएर खोर निर्माण गरियो, ‘उनले भने, ‘अहिले त्यहाँ न खोर छ, न पशु छन ।’ बेदकोटका स्थानीय किसान चन्द्र कलौनीले नगरपालिकाले ६ बर्षको अवधिमा करोडौँ रकम खर्चिदा समेत समस्या उस्तै रहेको बताए । ‘नगरपालिकाले एकातिर करोडौँ रकम खर्चिएको छ, ‘उनले भने, ‘राजमार्ग र किसानका खेतबारीमा अझैपनि समस्या उस्तैछ, यत्रो रकम कहाँ गयो ।’ शुक्लाफाँटा नगरका स्थानीय रमेश सिहले छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापनका नाममा बजेट दोहन मात्रै भएको आरोप लगाए । ‘यस पालिकाले छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापन गरेको छु भन्छ, तर राजमार्ग र किसानका खेतमा पशु चौपायामा अन्नबाली र सडक दुर्घटना गराईरहेको छ, ‘उनले भने, ‘हामी छाडा पशु चौपायाबाट आक्र्रान्त छौँ ।’
विश्व हिन्दु गौरक्षा अभियानका संयोजक चक्र्रदेव जोशीले छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापनका नाममा स्थानीय सरकारका पदाधिकारी चुनाव खर्च उठाउनेदेखि कार्यकर्ता व्यवस्थापन गरेको आरोप लगाएका छन । ‘कञ्चनपुरमै यत्रो करोडौँ रकम खर्चिका छन, न पशु चौपाया व्यवस्थापन भए, न समस्या समाधान भएको छ, ‘उनले भने, ‘यो त दुई चार पशु एक खोरमा देखाएर रकम कुम्ल्याउने काम मात्रै भयो ।’ भ्रष्टाचार रोकथामका लागि रहेको अख्तियारले पनि यस्तो खुलेयाम भ्रष्टाचार नदेखेको उनको गुनासो छ । कुनैपनि कामका लागि रकम खर्च हुने तर, खर्च अनुरुप योजना पनि प्रभावकारी हुनुपर्ने उनको भनाई छ । छाडा पशु नभई पशुका नाममा करोडौँ रकम कुम्ल्याउने समुह छाडा भएको जोशीको सुझाव छ । ‘हामीले पनि विश्व गौरक्षा अभियानबाट कञ्चनपुर, कैलाली सहित सुदूरका पालिका, प्रदेश सरकारलाई यस विषयमा अवगत गराउँछौँ, ‘उनले भने, ‘छाडिएका सामुदायिक पशु गाई माताको उचित व्यवस्थापनका लागि सरकारको ध्यानाकर्षण गराउँछौँ ।’ स्थानीय सरकारले बनाएका कान्जी हाउस समेत पशु चौपायाको बेहाल भएको छ ।
दैनिक रोगभोकले पशु चौपाया मरिरहेका छन । बेलडाँडी गाँउपालिकाले ५ झिलमिलामा गरेको गाईगोरु व्यवस्थापन केन्द्रमा दैनिक १÷२ पशु मरिरहेका छन । पशु व्यवस्थापन केन्द्रका अध्यक्ष देव बहादुर खडकाले रोग र चिसोले पशुमर्नेक्रम नरोकिएको बताए । उच्च अदालत महेन्द्रनगर दिपायल इजलासले छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापन गर्न परमादेश जारी गरेपनि स्थानीय सरकारले अदालतको आदेश टेरनटेर गरेका छन । अधिवक्ता गजेन्द्र बहादुर रावलले दायर गरेको रिटमा ०७५ माघमा छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापन गर्न भीमदत्त, बेदकोट, शुक्लाफाँटा र कृष्णपुर नगरपालिका सहित वडा, सरकारी कार्यालय गरी २२ निकायका नाममा परमादेश जारी गरेको थियो । कञ्चनपुरका स्थानीय सरकारले क्रमिक रुपमा छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापन भईरहेको बताएका छन । बेलौरी र पुनर्वास नगरपालिका बाहेक अन्य पालिकाले छाडा पशु चौपाया नियन्त्रणका लागि योजना नै बनाएर अघि बढेको बताएका छन ।
